Мазмұны:
Басқа біреудің несиесі қашан «сіздікі» бола алады?
Ажырасу кезінде қарыздарды бөлу
Туыстың қарыздары мұра ретінде
Кепілгердің қарыздарды өтеуі
Қосалқы қарыз алушы ретінде несиені төлеу
Коллекторлар туысыңыздың орнына қарызды қайтаруды талап етсе не істеу керек?
Несиені өтеу – бұл қарыз алушының тікелей міндеті. Бірақ кейде оның айналасындағы адамдар да қаражатты қайтаруға қатысады: мысалы, бюджеті ортақ отбасында күйеуі әйеліне ресімделген несие бойынша төлемдерді жасай алады. Осындай жағдайларға байланысты қарызды төлеу әрқашан туыстарына міндеттеледі деген көзқарас қалыптасты. Шындығында адам біреудің қарызын нақты төлеуге міндетті болатын жағдайлар онша көп емес.
Басқа біреудің несиесі қашан «сіздікі» бола алады?
Кейде басқа біреудің несиесін төлеуге міндетті болмасаңыз да, оны төлеген тиімді. Мысал: сіз туысыңыздың несиеге сатып алынған көлігін пайдаланасыз. Қарыз алушы уақытша төлем жасай алмайды. Банк көлікті тартып алу қаупі пайда болды. Көліктен айырылып қалмау үшін жақыныңызға көмектесіп, оның орнына төлем жасағаныңыз тиімдірек. Бұл ретте, қарыз алушы сізге оның несиесі бойынша төлеген ақшаңызды қайтаруға міндеттенетіні туралы жазбаша келісім жасап, қайтару мерзімін көрсеткен жөн.
Заң бойынша туысыңыздың қарыздары келесі жағдайларда сізге расында да өтуі мүмкін:
- Ажырасқаннан кейін сізді берешектің бір бөлігін төлеуге міндеттеді. Ажырасып жатқан ерлі-зайыптылар тек мүлікті ғана емес, қарыздық міндеттемелерді де өзара бөліседі.
- Сіз қарыз алушының мұрагері болып табыласыз являетесь наследником заемщика. Адам қайтыс болған соң мұрагерлеріне оның қолданыстағы қаржылық міндеттемелері өтеді. Егер сіз мұраны қабылдасаңыз, банктер мен ШҚҰ сомасы мұраға қалған мүліктің құнынан аспайтын қарызды өтеуді талап етуге құқылы.
- Сіз несие бойынша кепілгер ретінде әрекет етесіз. Егер сіз ресми түрде кепілдік берген адам қарыз қаражатын қайтарудан бас тартса, несие беруші сізден қарызды өндіріп алуы мүмкін.
- Сіз қосалқы қарыз алушы болып табыласыз. Егер несиені бірнеше адам рәсімдеген болса, онда олардың әрқайсысы қаражатты қайтару үшін бірдей жауапты болады.
Заң бойынша 14-18 жас аралығындағы балалардың қаржылық міндеттемелеріне ата-аналар жауапты. Кәмелетке толмаған адамның келтірілген шығынды өтеу бойынша айыппұлдары немесе қарыздары болуы мүмкін.
Ажырасу кезінде қарыздарды бөлу
Неке кезінде алынған барлық мүлік ортақ болып саналады және ажырасу кезінде теңдей бөлінеді. Ерлі-зайыптылардың бірі сотта белгілі бір мүлікті, мысалы, автокөлікті өз қаражатына сатып алғанын немесе сыйлық ретінде алғанын дәлелдейтін жағдай ерекшелік болып табылады. Бірақ қарызды бөлу кезінде қарама-қарсы қағида қолданылады: некеде жинақталған барлық қарыздар қарыз алушы несие/қарыз отбасының қажеттіліктеріне кеткенін растамайынша жеке болып саналады. Мысалы, күйеуі пәтерді жөндеу үшін ақшалай несие алды. Егер ажырасу кезінде ол чектерді, түбіртектерді, құрылыс жұмыстарын қабылдау-тапсыру актілерін және т.б. көрсете отырып, ақшаның мақсатына жұмсалғанын растаса, онда сот қарызды ерлі-зайыптылардың арасында теңдей бөледі. Егер күйеуі әйелінен жасырын түрде моторлы қайық сатып алған болса, онда қарыз күйеуіне ғана тиесілі болып қалуы ықтимал.
Егер ипотека туралы айтатын болсақ, онда ерлі-зайыптылар бірлескен борышкерлер болып саналады, өйткені. әйелдің атына шарт жасасу кезінде күйеуінің жазбаша келісімі қажет және керісінше. Сондықтан ажырасқан жағдайда несиені өтеу ерлі-зайыптылардың екеуіне де жүктеледі.
Несиеге сатып алынған тұрғын үйді бөлудің бірнеше тәсілі бар:
- Ерлі-зайыптылар пәтерді/үйді өз бетінше сатып, түскен ақшамен несиені өтейді. Қалғанын өзара бөліседі.
- Ерлі-зайыптылардың бірі өз қаражаты есебінен төлем жасайды, ал екіншісі оған соманың жартысын өтейді.
- Ерлі-зайыптылардың бірі екіншісінен оның үлесін сатып алады.
- Пәтер/үй сот арқылы сатылымға қойылып, алынған қаражат ерлі-зайыптылар мен несие беруші арасында бөлінеді.
Маңызды! Ажырасу кезінде ортақ қарыздар бірдей емес, сәйкесінше күйеуі мен әйелі алатын мүліктің үлесіне пропорционалды түрде бөлінеді. Бұл ретте атына несие шарты рәсімделген серіктес ресми түрде қарыз алушы болып қалады, ал екіншісі оған шығындардың бір бөлігін қайтарады. Соңғысы несие берушінің келісімімен ғана қосалқы қарыз алушы бола алады.
Егер қарыз ортақ деп танылса, бұрынғы ерлі-зайыптылар арасында ажырасқаннан кейін төленген төлемдер ғана бөлінеді. Некеде несиелер мен қарыздар ортақ мүлік есебінен төленеді деп саналады, сондықтан қарыз алушы жұбайға өтемақы төленбейді.
Туыстың қарыздары мұра ретінде
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, мұрагерлікке кіру кезінде адам тек мүлікті ғана емес, қайтыс болған туысының қарыздарын да алады. Ол келесілер бойынша міндеттемелерді қабылдайды:
- есептелген өсімпұлдар мен айыппұлдарды қоса алғанда несиелер мен қарыздар;
- коммуналдық қызметтерді төлеу;
- салықтар, айыппұлдар мен бюджетке төленетін басқа да төлемдер;
- азаматтық-құқықтық мәмілелер.
Бұл ретте өтелуі адамның жеке басына байланысты борыш мұрагерлікке жатпайды. Бұл алиментке, үшінші тұлғалардың денсаулығына немесе мүлкіне келтірілген зиянды өтеуге, кез келген жұмысты орындауға қатысты міндеттемелерге қатысты.
Маңызды! Қарыз сомасы мұраға қалған мүліктің құнынан аспауы керек. Егер сіз 1,5 миллион теңгеге бағаланған пәтерді мұраға алған болсаңыз, ал қайтыс болған туысыңыздың қарызы 2 миллион теңгені құраса, банк сізден 1,5 миллион теңгеден аспайтын соманы өндіріп ала алады.
Бірнеше мұрагер болған кезде қарыздар олар алған мүліктің үлесіне сай бөлінеді. Мұрагерлік мүліктің бір бөлігі мен туыстар арасындағы қарыздың арақатынасын сот анықтайды.
Егер мұраның құны қарыз сомасына тең болса, онда сіз мұра қалдырушы қайтыс болғаннан кейін 6 ай ішінде сот ісін жүргізуден және оған байланысты шығындардан аулақ бола отырып, мұрадан бас тарта аласыз. АК-ның 1074-бабына сәйкес мұрадан бас тарту қандай да бір шарттарды немесе ескертулерді көздемейді. Несие берушінің алдында жауап бермеу үшін, мысалы, ипотекамен сатып алынған пәтерді қоспағанда, мүліктің бір бөлігін ғана қабылдауға болмайды. Мұрагер не бәрінен бас тартады, не мұраға толық кіреді.
Мұраға кіру кезінде қарыздармен не істеу керек?
Мұрагерлік міндеттемелер бойынша айыппұлдар мен өсімпұлдарды жинамау үшін туысыңыз қайтыс болғаннан кейін олармен дереу айналысу керек. Ол үшін сізге мынаны жасау қажет:
- Қазақстан Республикасының Бірінші кредиттік бюросына нотариус арқылы өтініш беріп, мұра қалдырушының несиелік тарихын алып, оның қандай қарыздары бар екенін анықтаңыз.
- Қолданыстағы несиелері немесе қарыздары бар банкке/ШҚҰ-ға клиенттің қайтыс болғаны туралы хабарлау және өтінішке тиісті анықтаманы қоса тіркеу. Айыпақыны есептеуді тоқтата тұру үшін мұрагерлікке кіруді күтпей-ақ несие берушіге дереу хабарласу керек.
- Мұрагерлікке кіргеннен кейін несие/қарыз шартын өз атыңызға қайта ресімдеу немесе қарызды мерзімінен бұрын өтеу үшін несие берушіге қайта хабарласу қажет.
Егер мұра қалдырушы сақтандырылған несие рәсімдеген болса, онда қарыз мұрагерлерге өтпеуі мүмкін. Бұл сақтандыру жағдайларының ішінде сақтандырылған адамның қайтыс болуы полисте көрсетілген кезде мүмкін болады.
Кепілгердің қарыздарды өтеуі
Кепілгер бола отырып, сіз қарыз алушы төлем жасауды кешіктіріп және оны мүлдем тоқтатқан жағдайда оның орнына қарызды өтеу міндеттемесін қабылдайсыз. Сондықтан несие беруші клиенттен ақшалай қаражатты өндіре алмаса, ол ақшаны кепілгерден қайтаруды талап етуге құқылы.
Маңызды! Сізді басқа біреудің қарызын өтеуге мәжбүрлемес бұрын, банк/ШҚҰ атына несиелік келісім рәсімделген клиенттен қаражатты өндіріп алу үшін оған қолда бар барлық шараларды қабылдауы керек.
Мысалы, сіз туысыңыздың ипотекасы бойынша кепілгер ретінде әрекет етесіз. Ол төлем жасамайды, енді банк сізден ақша талап етеді. Бұл жағдайда сіз несие берушінің қарыз алушыдан берешекті өндіріп алу үшін қандай шаралар қабылдағаны туралы ақпаратты сұрайтын қарсы хат жіберуіңіз керек. Егер банк барлық қолда бар мүмкіндіктерді пайдаланбай, бірден сізге жүгінсе, онда ұйымның талаптарын заңсыз деп тану үшін сотқа жүгінуге болады.
Егер сіз бәрібір шарт бойынша қарызды өтеуіңіз керек болса, сот арқылы өз шығындарыңызды өтеуді талап ете аласыз және қарызды туысыңыздан өндіре аласыз.
Маңызды! Кепілдік шартынан қарыз алушының орнына қарызды өтеу шарттарының нюанстарын, сотқа дейінгі талаптар мен хабарламаларды табуға болады. Құжатқа қол қоймас бұрын міндетті түрде заңгермен кеңесіңіз. Ары қарай не істеу керектігін білу үшін маман келісімді қарап, құқықтарыңыз бен міндеттеріңізді түсіндіріп берсін.
Қосалқы қарыз алушы ретінде несиені төлеу
Қосалқы қарыз алушы – бұл несие/қарыз шартының теңдей қатысушысы. Азаматтық кодекстің 287-бабына сәйкес, оның негізгі қарыз алушымен бірдей міндеттемелері бар. Бұл несие беруші қарызды өтеуді «серіктестердің» екеуінен бір уақытта немесе егер екіншісі төлем қабілетсіз болып шықса, олардың біреуінен ғана талап етуге құқылы екенін білдіреді.
Кепілдік берілген жағдайдан айырмашылығы, қосалқы қарыз алушы несиеге/қарызға қызмет көрсетуге толық жауап береді. Негізгі қарыз алушыға қатысты қандай шара қолданғанына қарамастан, банк одан қарыздың барлық сомасын өндіріп ала алады. Егер қосалқы қарыз алушы шарт бойынша барлық төлемдерді өз бетінше жүзеге асыруы керек болса, ол өз шығындарын өтеуді талап ете алмайды.
Мұндай мәртебенің артықшылығы неде? Ипотека шартында қосалқы қарыз алушы ретінде әрекет ете отырып, сіз мүліктің үлесіне құқық аласыз және сатып алынған тұрғын үйдің ортақтас иесі боласыз.
Коллекторлар туысыңыздың орнына қарызды қайтаруды талап етсе не істеу керек?
Егер сіз басқа біреудің несиелік шарты бойынша кепілгер де, қосалқы қарыз алушы да болмасаңыз, коллекторлар сізден ақшаны қайтаруды талап етуге құқылы емес. Коллекторлар жасай алатын максималды нәрсе - борышкер туралы ақпаратты сұрау немесе сіз арқылы қарыз туралы ақпаратты беру. Бұл ретте сіз талапкерлермен байланысуға міндетті емессіз. Өзара әрекеттесуден бас тартудың екі жолы бар: ауызша немесе коллекторлық агенттікке жіберілген жазбаша өтініш арқылы.
Қоңыраулармен, хабарламалармен немесе борышкердің айналасындағылардың мекенжайына барумен мазалаған компанияға Қаржы нарығын дамыту және реттеу агенттігіне шағымдануға болады. Ведомство қызметкерлері ұйымның заңды түрде жұмыс істеп жатқанын және азаматтардың құқықтарын сақтайтынын тексереді. Коллекторлар сізді қоқан-лоққы жасаса, балағаттап немесе қорқытса, бұл туралы құқық қорғау органдарына хабарлап, компанияны Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің нормаларына сәйкес жауапкершілікке тартқан жөн.
Дереккөздер:
https://www.nur.kz/incident/crime/1922998-mogut-li-kollektory-trebovat-vyplaty-s-rodstvennikov-dolzhnika-v-kazahstane/
https://creditznatok.kz/articles/dolgi-rodstvennikov-kogda-nado-obyazatelno-platit-a-kogda-mozhno-otkazatsya/
https://zanimaem.kz/kredity-v-nasledstvo-chto-delat-s-dolgami-umershego-rodstvennika/
https://www.zakon.kz/4828314-kakie-dolgi-peredaiutsia-po-nasledstvu.html
https://nacredit.kz/blog/dolgi-kredity-umershego-rodstvennika/
https://www.nur.kz/nurfin/banks/1881369-kakie-prava-i-obazannosti-imeet-sozaemsik-v-kazahstane/
https://egov.kz/cms/ru/articles/2Fproperty_at_divorce
https://bankchart.kz/stati/kto_takoy_poruchitel_po_kreditu
